Xogos de nenos

Imos comezar outra tanda de relatos relacionados co mundo da aldea, e polo tanto, con Santiago de Ois. Desta vez comezaremos cos xogos dos nenos. Os xogos dos nenos que non tiñan xoguetes, só tiñan, nada máis (e nada menos) a súa inagotable imaxinación. Empezaremos hoxe cunha pequena introdución dus poemas,
                                  
                                                 XOGOS DE NENOS


                                        Moitas en cousas en Galicia,
                                        xa tenden a desaparecer,
                                        Aínda que mentras eu viva
                                        nunca me hei de esquecer,
                                        nin deixar de ser galego
                                        ata a hora de morrer.

                                        Falarei a miña lingua
                                        onde quiera que eu estea
                                        que é a que deprendín
                                        cos amigos que deixei

                                        Cos amigos da billarda,
                                        cos amigos do palán
                                        cos amigos da buxaina
                                        e cos amigos do guá
                                        cos da pelota de trapo
                                        e a darlle ata fartar

                                        O marro, a caia, a cachurra,
                                        sáltate mula e a pandar
                                        Os tres navíos na noite
                                        empezabas a contar
                                        mentras os demáis corrían
                                        para poderse agochar.

                                        Corrían como centellas
                                        para poderse acurrunchar
                                        detrás dalgunha silveira,
                                        dos toxos que había a secar
                                        arrimados aos balados
                                        da eira e do curral
                                        ou na palleira entre os mollos,
                                        pallugada que alí hai,
                                        na cabana entre as caínzas,
                                        aparellos de labrar,
                                        o carro, a grade, o cainzo,
                                        arados por cantidade,
                                        os cestos de mil formas,
                                        que serven para sementar,
                                        os paxos da recolleita
                                        e os monllos para mallar,
                                        o centeo para mesturar
                                        o castelán e o galego
                                        que nunca fixeon bó pan.

                                        Mellor eu falo a lingua
                                        que deprendín de rapaz
                                        con ese xogos que hoxe
                                        xa non os saben xogar.

                                        Con tanta televisión
                                        aínda se han de atrofiar
                                        que cegatos coma teupas,
                                        pouco a pouco van quedar,
                                        xordiños esán case todos,
                                        a berros hailles que falar.

                                        Os xogos que eran sans,
                                        non se tiñan que olvidar.


                                                                             Tomás López
                                                                              "Poesías dun labrego emigrante"

Neste poemiña vemos reflexada a preocupación do autor, polo esquecemento dos xogos da súa infancia. Fala da televisión. Cando escribíu o poema, aínda non sabía o que quedaba por vir: a nintendo, a play, a Wii, o ordenador......Ahora para que os nenos fagan deporte ou se movan do sofá, hai que mandalos a actividades como fútbol, baloncesto,natación, etc. Os nosos avós e pais, ademáis do traballo que facían axudando na casa, xogaban sempre fora, nas eiras e nos prados, ao sol, a choiva, ¡¡Á vida!!.

Algúns dos xogos dos que fala no poema, nin teño oído o seu nome, outros sí como a billarda da que fala meu pai que sí xogaban os nenos de Santiago de Ois.

Eu lembrome de xogar a buxaina e o guá (cas canicas). Recordo que isto era por modas. Había unha tempada que se poñía de moda bailar a buxaina e xa non saíamos da casa sen ela no peto. Despóis viña o tempo das canicas. Lémbrome de meus irmáns e outros nenos da aldea xogando na eira de Maraño, horas e horas, petándolles duro o sol da cabeza. Meu irmán Pedro, sempre andaba cos petos cheos de canicas. Había moitas variantes do xogo das canicas: O guá, o círculo, os tres castres, o ollo, a raia, o cuadrado. Podíase xogar en serio ou en broma, isto quere decir, se xogabas en serio, se perdías a partida, perdías a túa canica, e tiñaslla que regalar o teu contrincante. Na Coruña decíase xogar a veras ou a bromas. En Santiago de Ois, decíase  "¿Xogas a fulicar? (isto era si xogabas en serio) e si perdías, o contrincante decíache: Caga bola. E tiñaslle que dar unha das túas. As bolas, podíanse comprar, pero o que era un bó xogador, tiña a faldriqueira chea sen necesidade de mercalas..

A miña xeración xa non tiña pelotas de trapo, xa había quen tiña bós balóns e sempre houbo na nosa aldea un moi bó campo de fútbol. Nos tempos de meu pai, de nenos xogaban con pelotas de trapo, pero xa de mocete, tiñan mellores balóns e xogaban no mítico Campo da Arosa, donde se organizaban emocionantes partidos os que asistían tódolos veciños da aldea. Ahora xa non existe ese campo. Estaba na zona dos Pozos, e aquelo está ahora todo cheo de eucaliptos que tapan toda a visión da paisaxe que rodea o Penedo da Arosa. Conta meu pai, que dende este penedo, nas noites claras, víase o raio de luz do faro da Torre de Hércules.

Tamén recordo moi ben xogar ao escondite. Cando eramos un fato de cativos en Santiago de Ois, inventaramos un xogo. Chamábamoslle "Eso". E consistía en xogar ao escondite, pero en grupos. Dividiamos en dous grupos. Un pandaba e outro escondíase. A casa era a escola. Alí pandábase e alí librábrase. E os límites para agocharse era toda a aldea. o xogo non remataba ata que todos volvíamos a reencontrarnos na vella escola. Podía durar a tarde enteira o xogo, dende despois de comer, ata que o sol xa iba baixo no horizonte. Iso xogo era para os fins de semana cando non había que ir cas vacas para o monte, onde tamén se podían facer mil e un xogos, pero eso será histoira doutro día.