XOGANDO COS ANIMAIS I: Andar aos grilos.

Como dixen na entada anterior, os nenos, sobre todo no verán que non había escola, eran os encargados da casa de levar as vacas a pacer.  Podía ser moi aburrido cando un ía solo e tiña que levar as vacas pola corda pacendo nas beiras do camiño co seu andar paseniño. Pero esta obligación podía convertise en diversión cando se xuntaban máis rapaces nas grandes praderías, onde non había que ter en conta de que comesen o millo dos veciños. E así ir coas vacas convertiase noutra tarde de xogos. Mentras as vacas pacían podíase brincar, andar as agachadas, xogar a pilla, facer pinchacarneiros, andar ós saltóns, andar ós grilos.....

OS GRILOS

Estar tirado na herba mirando as formas das nubes altas nun ceo de verán, e escoitar o canto dos grilos, é unha das lembranzas más relaxantes e pracenteiras que teño dos meus veráns en Santiago de Ois. Había días en que quedaba só en eso, en descansar da brincadeira anterior, debruzados no prado. Pero outros, dedicábamonos as cacerías. Andar ós grilos. O ritual era o seguinte: De pé, escoitabamos de qué lado cantaba o grilo. Moi despaciño, iamos achegándonos, e segundo nós nos achegábamos, eles ian calando, cambiabamos entón de rumbo, ata que conseguiamos chegar o máis preto posible do "cri,cri". Entón acubillados separando a herba, buscábamos o tobo, que era un pequeno buratiño de terra no medio da herba. O seguinte paso era coller una palliña seca e longa, metela no buratiño e darlle voltiñas ata que o grilo, canso das molestias que lle facíamos ca palliña, saía do seu tobo. E era entón cando había que atrapalo. Gardabamolo onde podíamos, nunha caixiña con buratos, no medio dun pano. Eu non recordo na miña nenez de ningún rapaz que soupese facer grileiras de vimbio. Nos tempos de meu pai, sí. Él aínda as sabe facer, e varias veces intentoume insinar, pero non fun quen de aprender. A maioría das veces volviamos a soltar o grilo, pero outras levábamolo para a casa, e despois de que se lle pasaba o susto ao pobre animaliño, botaba toda a noite grilando, co cal o día seguinte, xa nos decían os pais: ou botas o grilo fora, ou marchas tí a dormir con él a eira.

                 O GRILO
      O grilo canta no lar,
      tamén canta na campía.
      Canta co sol quimador,
      nas horas do meredía.

      O grilo tan pequeniño
      coas azas tan delicadas
      co seu traxe de cor mouro
      e as súas antenas delgadas

      Teño un grilo ceboleiro
      que soio come leituga
      e, para cantar e cantar,
      se viras como madruga!

      O meu grilo cantando
      é mellor que o que tes tí:
      cando o teu dá dito: "cri.."
      o meu xa dixo: "cricri".
              
                  Manuel María

Grileiras vimbios.
Meu pai e os rapaces da súa xeración sábenas facer

    Hai moitos nenos na cidade
    que non escoitaron o grilar
    dos grilos,
    nin os ouviron.
    Levádeos a cazar grilos,
    unha palliña seca a revirar
    no tobo,
    a lle escarabellar no corpo
    ao grilo!
    Como é que pode un nenor,
    vivir, medrar,
    sin ver un grilo?
    Como é que pode un neno
    chegar despois a home,
    unha nena a muller,
    e tern fillos,
    e netos,
    e morrer, sen escoitar un grilo?
    Como pode ninguén
    se relembrar dos tempos para
    alá idos
    da nenez, da puberdade,
    da celme amorriñada
    sen ver no seu sono,
    cheo de saudades
    un campo resequido
    nun serán fervente,
    nunha noite aluarada,
    do mes de xullo,
    para endexamais perdido,
    estourando de anceios
    e de grilar de grilos?

              Fermín Bouza Brey.

Eu, persoalmente, teño varias lembranzas da nenez relacionadas cos grilos. Recordo que había unhas grileiras de plástico en forma de casiña con portiña. Hai moitos anos que xa non as vexo a vender en ningures. A mín encantábame traer os grilos cazados naquelas grileiriñas. E lembro unha vez que tiña tantos que os metín nun armario de xoguete das miñas bonecas. Cantaron toda a noite e non me deixaron a penas dormir, cando xa cansa do cri-cri, fun o armariño para botalos pola ventana, non estaban, escaparan e andaban agochados polo cuarto, polo que ata a mañán non puiden escoitalos. Vai noitiña que me deron!!!

As grileiras que eu mercaba de nena

Outra vez estaba a escaravellar coa palliña no tobo, e no lugar de sair un grilo, saíu outro bicho, non sei que era, non me lembro, pero era máis grande e cores, parecía unha píntega. Sei que salín correndo cun bo susto. E durante un tempo deixei a caza de grilos. Aínda hoxe lembrando aquela situación, arrepíaseme todo o corpo.

De meu irmán tamén recordo unha anécdota ben voa, pero non é de grilos, é de vacas. Foi co noso curmán Juan Carlos as camposas dos Pozos cas vacas. Tiñan unha vaca nova, que aínda non coñecía o camiño e era moi nerviosa. E mentres eles estaban entretidos en xogos, a vaca escapou. Juan quedou cas outras, e meu irmán a correr detrás da vaca tola. E cruzou tódolos prados, e montes dos Pozos, pasando polo que hoxe é a autovía, e a gasolineira, e foina pillar na carretera xeral, na nacional VI, chegando casi o lugar de Parada. Alí alguén lle deixou unha corda, e voltou con ela ata os pozos, cansadiño coma un rastro. Así era coma facían deporte os nenos da nosa xeración....

Tamén lembro con cariño unha vaca que tiñan os meus curmáns de Maraño, a Parda, unha rubia galega, que era mansiña, ata eu me atrevía a levala pola corda (sempre me deron medo as vacas, tan grandes, e sobre todo cando se poñan nervisosas, e saltaban e daban cabezazos cos eses cornos tan grandes, ou cando pelexaban entre elas e había que separalas). A Parda, máis que levala nós a ela as camposas dos Pozos a pacer, levabanos ela a nós, é algunha vez ten chegado ela soa a casa, como se tivese máis sentidiño que nós e decatándose de que oscurecía e nós seguiamos xogando, collía camiño á casa. Cando estaba deitada, poñíamos a nosa cabeciña recostada no seu costelar para escoitarlle os latexos do corazón. Foi a única vaca á que conseguir achegarme sen ningún medo, sabendo que nunca me faría dano ningún.

ANDAR AOS SALTÓNS:

Esto tamén era entretido. Pero aquí non se trataa de pacencia, coma cos grilos, se non de rapidez e axilidade, collelos mentas estaban pousados nunha herba cun movemento rápido e certero da man, ou atrapalos ao voo, mentras saltaban. Os máis preciados eran os que tiñan ás. Enchiamos bolsas, ou botellas cheos deles, e despois, cando nos cansabamos, soltábamos os que sobreviviran a semexante tortura. Algúnhas veces, non moitas, salíanos ese ramalazo sádico que temos os nenos e arrancabamoslles as patas grandes cas que saltaban. E logo viñanos de súpeto o arrepentiemento, e matábamolos cun bo pisotón para que non sufriran.

Ás veces, entre os saltóns, aparecía unha cantarrila, (qué nome máis bonito). Aínda hoxe non sei cal é o seu nome en castelán. Era un saltamontes verde e xigantesco. Eu non me atrevía a collelas, tiñalles medo porque trababan, pero sí vin varias veces, noutro idea sádica que sólo algúnn se atrevían a facer, pero da que todos disfrutabamos, que consistía en suxeitar nunha man a cantarrila e noutra un saltón, acercalos e ver como a cantarrila devoraba o saltón. Contado así parece unha barbaridade, pero era outra das mil maneiras que teñen os nenos da aldea de comprender como é a vida real, moito máis pronto, rápido e de maneira máis natural que os nenos de cidade.

O recordo máis bonito de andar os saltóns, era ir pisando a herba, e ver como a cada paso, saltaban centos deles deixado o refulxir ao sol das distintas tonalidades das súas ás.

Ou estar sentado na herba, e ver coma un saltón despóis dun gran salto quedaba pousado un ratiño no xeonllo, e o mirabas dende a túa grandeza, sabendo que aquel animaliño era totalmente inofensivo, e ti, levabas as de gañar.